Nie każdy diament rodzi się jako perfekcyjny ośmiościan czy zaokrąglony dwunastościan. Czasem natura wybiera inną drogę i tworzy kryształy przypominające cienkie płytki, delikatne talerze lub trójkątne listki. W handlu określa się je jako flats, flakes albo po prostu płaskie diamenty.
Choć rzadziej trafiają na rynek jubilerski, mają fascynującą historię i znaczenie — zarówno dla gemmologów, jak i kolekcjonerów.
Jak powstają płaskie diamenty?
Proces krystalizacji diamentów jest niezwykle złożony i zależny od warunków panujących w płaszczu Ziemi — ciśnienia, temperatury i dostępnych pierwiastków.
W przypadku płaskich kryształów decydujące są:
– przerwy we wzroście – kiedy proces krystalizacji zatrzymuje się i ponownie rozpoczyna, mogą powstawać szerokie, płytkie powierzchnie, zamiast regularnych ośmiościanów;
– nierównomierne warunki ciśnienia – zbyt duża różnica w kierunku wzrostu powoduje spłaszczenie kryształu;
– bliźniaki krystalograficzne (twinning) – zwłaszcza tzw. macle twins, gdzie dwa kryształy wyrastają w tym samym kierunku, ale ich sieci krystaliczne nakładają się w sposób nieregularny.
Takie procesy prowadzą do powstania charakterystycznych „płaskich diamentów”, które trudno pomylić z klasycznym surowcem jubilerskim.
Wygląd i charakterystyka
Płaskie diamenty mają niezwykle ciekawą formę:
– są cienkie, niemal talerzowate, często o szerokich, gładkich powierzchniach i bardzo małej głębokości,
– mogą być przezroczyste, ale często pokazują naturalne, matowe powierzchnie (tzw. powierzchnie wzrostu),
– bywają mylone z macle twins, które również są płaskie, lecz mają bardziej wyraźny, trójkątny kształt,
– niekiedy prezentują unikatowe linie wzrostu (growth lines), które pod mikroskopem przypominają koncentryczne kręgi drzewa.
Znaczenie gemmologiczne…
Dla gemmologów i szlifierzy płaskie diamenty to jednocześnie ciekawostka i wyzwanie:
Trudności w cięciu – z uwagi na swoją płytką budowę, płaskie kryształy mają niski tzw. yield, czyli utrzymanie masy po oszlifowaniu. Oznacza to, że finalny brylant jest mniejszy i często mniej proporcjonalny niż w przypadku klasycznych ośmiościanów.
Wartość handlowa – takie kamienie są zazwyczaj mniej cenione na rynku jubilerskim, gdyż trudniej z nich uzyskać wysokiej jakości brylanty.
Zastosowanie przemysłowe – wiele płaskich kryształów trafiało i trafia nadal do przemysłu (np. jako segmenty wiertnicze czy ostrza tnące).
Kolekcjonerstwo – paradoksalnie, właśnie ich niezwykłość sprawia, że płaskie kryształy są poszukiwane przez koneserów i muzealnych kolekcjonerów. Są rzadkie, unikalne i często traktowane jako diamentowe osobliwości.
Ciekawostki historyczne
W dawnych wiekach płaskie diamenty miały nieco inny status niż dzisiaj.
Mitologia i symbolika – w Indiach, skąd pochodzi wiele najstarszych diamentów, płaskie kryształy uważano za „niedojrzałe” lub „niepełne”. Wierzono, że potrzebują wieków, aby nabrać prawidłowej formy.
Wczesny handel – kupcy często sprzedawali je jako „półprodukty” natury, rzadziej trafiały do królewskich skarbców niż ośmiościenne kryształy z kopalń w Golcondzie.
Muzea – obecnie w zbiorach takich jak Natural History Museum w Londynie czy Smithsonian Institution w Waszyngtonie można znaleźć pojedyncze płaskie kryształy, prezentowane jako dowód niezwykłej różnorodności form diamentu.
Flats czyli surowe, płaskie diamenty …
Płaskie, nieoszlifowane diamenty nigdy nie były i raczej nie będą gwiazdami aukcji czy jubilerskich salonów. Ale ich rola w historii gemmologii i w naukowym zrozumieniu procesu krystalizacji jest nie do przecenienia.
Przypominają nam o tym, że natura nie zawsze rośnie w symetrii. Czasem tworzy formy nietypowe, niedoskonałe — a jednocześnie piękne i pełne znaczenia.
Dla gemmologa są wyzwaniem, dla przemysłu użytecznym surowcem, a dla kolekcjonera – cennym świadectwem tego, że każdy diament, nawet płaski, ma swoją niepowtarzalną historię.
Chcesz więcej takich historii?
Śledź mojego bloga – znajdziesz tu analizy, opowieści i ciekawostki z najwyższej półki świata diamentów. Zapraszam na inne moje kanały jak Instagram , YouTube czy TikTok
Jeśli doceniasz moją pracę możesz mi też postawić kawę – będzie mi bardzo miło !
W przypadku pytań dotyczących diamentów zapraszam do kontaktu. Pamiętajcie że moich wpisów nie można traktować jako rekomendacji. To po prostu moja opinia i chęć podzielenia się z Wami moją wiedzą nt. diamentów.
Przypominam także iż teksty są moją własnością i zgodnie z prawem podlegają ochronie. Wszelkie prawa zastrzeżone.
📚 Źródła i polecane lektury dotyczące wpisu:
- Shirey, S. B., & Shigley, J. E. (2013). Recent Advances in Understanding the Geology of Diamonds. Gems & Gemology, 49(3), 188–222.
- Tappert, R., & Tappert, M. C. (2011). Diamonds in Nature: A Guide to Rough Diamonds. Springer.
- GIA Knowledge Base – sekcja o morfologii kryształów diamentowych.
